Κυριακή 16 Μαΐου 2010

Ο κόσμος μου...



Το θαύμα της ζωής καθρεπτίζεται στο μικρόκοσμο των κυττάρων. Με μια πρώτη ματιά θα πίστευε κανείς ότι στο εσωτερικό ενός κυττάρου επικρατεί μια κατάσταση μόνιμης αταξίας και διαρκούς αναστάτωσης. Η αλήθεια όμως είναι, ότι μέσα στον έντονο αυτό "βιολογικό αναβρασμό" υπάρχει μια περίπλοκη τάξη και μοναδική αρμονία που ονομάζεται ζωή.

Είναι πράγματι εντυπωσιακό, ότι η δομή και λειτουργία ενός αντιπροσωπευτικού ευκαρυωτικού κυττάρου θυμίζουν κατά πολύ τις βασικές αρχές οργάνωσης μιας ανθρώπινης κοινωνίας, τα συστατικά μέλη της οποίας συμμετέχουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην παραγωγή μιας "εύρυθμης λειτουργίας", προς το κοινό όφελος, το οποίο δεν αφορά μόνο τη "μικροκοινωνία" αλλά πολλές φορές το γενικότερο "οικοσύστημα" μέσα στο οποίο αυτή εντάσσεται. Η "μικροκοινωνία" των κυττάρων, μεταξύ των άλλων, περιλαμβάνει ειδική διάταξη "περιχάραξης" του ζωτικού της χώρου, κεντρικό σύστημα αποθήκευσης, ελέγχου και εκτέλεσης όλων των εντολών-οδηγιών που απαιτούνται για την "εύρυθμη λειτουργία" του κυτταρικού "μικρόκοσμου", βιομηχανικά συγκροτήματα παραγωγής αγαθών, τα οποία παρέχουν ακριβή έλεγχο ποιότητας και συνδέονται με ένα σύστημα σήμανσης και διανομής που κατανέμει τα προϊόντα με ακρίβεια και ασφάλεια στο σημείο της κατανάλωσής τους, εργοστάσια παραγωγής ενέργειας, θέσεις-περιοχές αποικοδόμησης και ανακύκλωσης των άχρηστων, κατεστραμμένων ή και περιττών συστατικών, αλλά και αδρανοποίησης ουσιών, που προάγουν την οξείδωση του "μικρόκοσμου", ιδιαίτερα ανεπτυγμένο δίκτυο σιδηροτροχιών για τη μεταφορά των διαφόρων προϊόντων στις θέσεις κατανάλωσης, που παράλληλα αποτελούν και δομικά-σκελετικά στοιχεία στήριξης, διαδικασίες ελέγχου που αφορούν τη σωστή μετάπτωση-μετατροπή των παραγόμενων προϊόντων στη λειτουργική τους μορφή και τέλος ειδικό σύστημα μετάδοσης, τύπου "on/of", των πάσης φύσεως σημάτων, τα οποία μπορεί να προέρχονται είτε από την επικοινωνία με άλλες συνορεύουσες "μικροκοινωνίες", είτε από την αλληλεπίδραση με τον περιβάλλοντα χώρο, είτε ακόμη από το κεντρικό σύστημα ελέγχου, που καθορίζει το ρυθμό αύξησης και πολλαπλασιασμού της κυτταρικής "μικροκοινωνίας".

Η απορύθμιση των σημείων ελέγχου που περιγράφηκαν, μπορεί να οδηγήσει στην ανεξέλεγκτη παραγωγή και διάδοση σημάτων, που προκαλούν την απεριόριστη επέκταση και τον πολλαπλασιασμό της κυτταρικής "μικροκοινωνίας" πέρα από τα όρια που είναι ανεκτά για το περιβάλλον "οικοσύστημα". Είτε λόγω του ότι η ανωμαλία αυτή είναι ιδιαίτερα απειλητική για το "οικοσύστημα", είτε διότι κάποιες κυτταρικές "μικροκοινωνίες" θα πρέπει να "θυσιαστούν για το κοινό καλό", που βέβαια είναι η ανάπτυξη του ζωτικού περιβάλλοντος "οικοσυστήματος", οι κυτταρικοί "μικρόκοσμοι" μπορεί να προβούν σε μια σπάνια επίδειξη "αλτρουισμού", στη λεγόμενη "κυτταρική αυτοκτονία" ή απόπτωση.

Κάτι σας θυμίζει?
Κάτι λοιπόν έχει να μας διδάξει η επιστήμη...

Σημείωση: Κάθε φορά που βλέπω αυτά τα βίντεο, συγκινούμαι...!Πόσο όμορφος και αρμονικός είναι ο κόσμος ακόμη και χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση?...


8 σχόλια:

  1. Αααα! Λογοτεχνική βιολογία! Τι ωραίο κείμενο,Οπτασία μου. Μα το έλεγα εγώ στην-πάλαι ποτέ- ακατάστατη κορούλα μου, πως η τάξη είναι πηγή ζωής. Τώρα δικαιώθηκα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αν μου το επιτρέψεις, θα βάλω σύνδεσμο στο fb να το διαβάσουν οι μαθητές μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Υπέροχη ανάρτηση!
    Δεν είναι μόνο η άριστη γνώση που διαθέτεις, αλλά και ο τρόπος που τη περιγράφεις!

    Δίκιο έχει η γυριστρούλα "Λογοτεχνική βιολογία".

    Προς το τέλος μου θύμισε τον καρκίνο. Ο ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός κυττάρων που ανατρέπει την ισορροπία, τη τάξη, με τα αποτελέσματα που όλοι γνωρίζουμε.

    Μήπως και στο πλανήτη μας το ίδιο δεν συμβαίνει;

    Θυμήθηκα το τελευταίο ταξίδι που έκανα με αεροπλάνο χαζεύοντας απ' το παράθυρο τα ανάγλυφα που σχημάτιζαν τα βουνά, και ξαφνικά κάπου παραπέρα έβλεπα τους άσπρους μύκητες, δημιουργήματα της ανθρώπινης παρέμβασης, οικισμοί, χωριά και πόλεις. Πόσο γρήγορα εξαπλώνεται η αρρώστια!

    Ο ίδιος κανόνας παντού!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Προς gyristroula2: Πράγματι είναι όλα τόσο τέλεια καμωμένα εκεί μέσα στο κύτταρο, που καταλήγεις στο συμπέρασμα ότι η οργάνωση, η αρμονία και η ζωή είναι αλληλένδετες έννοιες. Κάθε τι έχει το ρόλο του και ένα σκοπό. Κάθε τι έχει τα όριά του και συμμετέχει σε συγκεκριμένες διαδικασίες. Και η εργασία είναι καταμερισμένη στα διάφορα μέλη της μικρο-κοινωνίας, ούτως ώστε όλοι να εργάζονται και αναλόγως όλοι να ωφελούνται.

    Εννοείται πως επιτρέπω την ανάρτησή του στο fb! Δεν τα γράφω για μένα άλλωστε, αλλά για να μοιραστώ με τους άλλους αυτό που εγώ βλέπω στη Βιολογία και ειδικά με τους μαθητές, αν λάβουμε υπόψιν πόσο άτονα, άχρωμα, παπαγαλίστικα "διδάσκεται" η Βιολογία στο σχολείο (η ωραιότερη των επιστημών - νομίζω μου επιτρέπεται αυτό το άκρως αντικειμενικό σχόλιο:Ρ).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Προς kimon: H Βιολογία είναι λογοτεχνική από μόνη της, δεν την κάνω εγώ... Είναι τέχνη!

    Πράγματι...Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στις ανθρώπινες κοινωνίες. Και όντως, το κείμενο κλείνοντας αναφέρεται στον καρκίνο. Όταν χάνεται ο έλεγχος του κυτταρικού κύκλου και της κυτταροδιαίρεσης, τα πράγματα λειτουργούν ανεξέλεγκτα! Το έχουμε δει πολλές φορές στην κοινωνία μας αυτό...

    Το εντυπωσιακό εδώ όμως είναι άλλο! Όταν χαθεί ο έλεγχος, κάποια κύτταρα θυσιάζονται για το κοινό καλό και πεθαίνουν "αθόρυβα", χωρίς να αφήνουν ίχνη (όπως θα συνέβαινε μετά από εναν τραυματισμό μας για παράδειγμα με ένα αιχμηρό αντικείμενο) με έναν γενετικά προγραμματισμένο τρόπο, ένα φαινόμενο που λέγεται απόπτωση. Εξασφαλίζουν έτσι χώρο και περισσότερα θρεπτικά για τα υπόλοιπα κύτταρα που απομένουν! Υπάρχει καλύτερο παράδειγμα αλτρουισμού και ηρωισμού? Είναι εκπληκτικές οι σχέσεις συνεργασίας και επικοινωνίας που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ των κυττάρων!

    Ακριβώς εδώ "χτυπάει" ο καρκίνος. Εμποδίζει την απόπτωση. Και κάνει τους επιστήμονες να ψάχνονται...

    Χαίρομαι που σας άρεσε!
    Δέίτε τα βιντεάκια! Δεν είναι εξωπραγματικά... Οι δομές έχουν αναλυθεί με πολύπλοκες μεθόδους ώστε να έχουμε μια αρκετά καλή εικόνα... Κάπως έτσι είναι τα πράγματα εκεί στο μικρόκοσμο!...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Καλησπέρα Οπτασία.Εκπληκτικά βιντεάκια,πολύ όμορφο το κειμενάκι.Για μία ακόμη φορά μετανιώνω που δεν ακολούθησα την βιολογία..:(
    Με την ευκαιρία έχω μία απορία αναφορικά με την απόπτωση που αναφέρετε.Γράφω εδώ και μερικές μέρες ένα διήγημα επιστημονικής φαντασίας όπου κεντρικό θέμα είναι η γνωστή ιδιότητα των καρκινοκυττάρων να μην χάνουν τελομεράση από τα τελομερίδια των χρωμοσωμάτων τους με κάθε κυτταρική διαίρεση,κάτι που τα καθιστά λίγο-πολύ "αθάνατα",μιας και-αν δεν απατώμαι-μπορούν να διαιρεθούν πρακτικά άπειρες φορές."Βλέπετε" στο μέλλον,σε 100,σε 200,σε xxx χρόνια η εν λόγω ιδιότητα να μπορέσει να απομονωθεί και να κληροδοτηθεί και στα υγιή κύτταρα;Θέλω απλώς να διασταυρώσω κατά πόσον είναι θεωρητικά έστω εφικτή μία τέτοια προοπτική,για να εκτιμήσω την εγκυρότητα των επιστημονικών δεδομένων του γραπτού μου.Παρεπιμπτόντως υπέροχο το ιστολόγιό σας :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Τώρα μόλις είδα το σχόλιό σας...Ευχαριστώ πολύ!

    Δεν έχω αρκετό χρόνο αυτή την περίοδο λόγω εξεταστικής και επίσης δε θέλω να σας δώσω μια ασαφή-πρόχειρη απάντηση στο ερώτημα που θέτετε. Έχω το χρόνο να το ψάξω λίγο ή είναι ήδη αργά?

    Αυτό που θέλω να επισημάνω βάσει των λίγων που ξέρω είναι πως η τελομεράση είναι ένα ένζυμο (δε βρίσκεται λοιπόν στα τελομερή, παράγεται ανεξάρτητα) το οποίο αναλαμβάνει μέσω ενός πολύπλοκου μηχανισμού και συμπαραγόντων να "ανανεώνει" τα τελομερή των χρωμοσωμάτων. Τα τελομερή είναι μικρές επαναλαμβανόμενες αλληλουχίες στις άκρες των χρωμοσωμάτων, που τα συγκρατούν (φανταστείτε την ταινία στο τέλος ενός κορδονιού). Τα τελομερή αυτά λοιπόν μετά από κάθε διαίρεση του κυττάρου και άρα του γενετικού υλικού του, αναγκαστικά χάνουν μέρος της αλληλουχίας τους και χρόνο με το χρόνο αυτή η απώλεια "μαραζώνει" τα χρωμοσώματα και επέρχεται γήρανση. Είναι γνωστό πως στους ενήλικες δεν υπάρχει ενεργός τελομεράση για να αντικαταστήσει τα τμήματα που χάνονται συνθέτοντας καινούργια. Με αποτέλεσμα το κύτταρο να οδηγείται στον κυτταρικό θάνατο κάποια στιγμή. Έχει όμως πράγματι παρατηρηθεί σε καρκίνους πως η τελομεράση παραμένει ενεργή και συντελεί στην "αθανατοποίηση" όπως πολύ σωστά λέτε του κυττάρου. Άλλωστε για το λόγο αυτό και οι επιστήμονες επιδιώκουν την παρασκευή φαρμάκων που να αδρανοποιούν την τελομεράση,παρεμποδίζοντας έτσι την εξέλιξη του καρκίνου.

    Δε γνωρίζω εάν μπορεί να υιοθετηθεί μια τέτοια τακτική από υγιή κύτταρα έστω και με τεχνητό τρόπο. αλλά το θεωρώ ακατόρθωτο διότι ο οργανισμός μας είναι έτσι δομημένος που να τα προβλέπει όλα και να τα οργανώνει με τον προσφορότερο τρόπο για το καλό μας. Θεωρώ πως ουσιαστικά η τελομεράση μετά από κάποια ηλικία δε λειτουργεί, ακριβώς για να μας προστατέυσει και πως αν επάγουμε την αέναη λειτουργία της θα είναι σαν να μετατρέπουμε αυτόματα τα υγιή κύτταρά μας σε καρκινικά, εφ' όσον και δε θα πεθαίνουν αλλά και θα συσσωρεύουν μεταλλάξεις (κάτι αναπόφευκτο στο πέρασμα του χρόνου) με όλες τις αρνητικές συνέπειες που κάτι τέτοιο επιφέρει...!

    Προσφέρομαι να το ψάξω λίγο ακόμη εάν έχω το χρόνο απο εσάς...

    Και θα χαρώ να διαβάσω το διήγημά σας κάποια στιγμή!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Κι εγώ μόλις τώρα διάβασα την απάντησή σας, να ομολογήσω την "αμαρτία" μου. Ευχαριστώ θερμά για την μακροσκελή επεξήγηση!

    Ήμουν επίσης απασχολημένος και δεν ολοκλήρωσα ακόμη το εν λόγω διήγημα,οπότε αν δεν σας κλέβω χρόνο από την εξεταστική σας, θα σας ήμουν ευγνώμων αν το ψάχνατε λίγο περαιτέρω.

    Η απάντησή σας,και συγκεκριμένα το σκέλος "...ακριβώς για να μας προστατέυσει και πως αν επάγουμε την αέναη λειτουργία της θα είναι σαν να μετατρέπουμε αυτόματα τα υγιή κύτταρά μας σε καρκινικά, εφ' όσον και δε θα πεθαίνουν αλλά και θα συσσωρεύουν μεταλλάξεις (κάτι αναπόφευκτο στο πέρασμα του χρόνου) με όλες τις αρνητικές συνέπειες που κάτι τέτοιο επιφέρει...!", μου γέννησε ασφαλώς νέες απορίες, μιας που γνωρίζω ελάχιστα πράγματα για την φυσιολογία και τους μηχανισμούς του καρκίνου.

    Δηλαδή-στο φανταστικό μελλοντικό σύμπαν μου-το να γίνουν όλα τα κύτταρα "καρκινικά" θα ήταν ενδεχομένως ανέφικτο λόγω των μεταλλάξεων, της μη απόπτωσης των κυττάρων (με τις συνέπειες για το "οικοσύστημα" που περιγράφετε στο κείμενο), ή και των δυο;
    Προτίμησα να χρησιμοποιήσω αυτή την λύση ως πιο αληθοφανή, γιατί δεν "βλέπω" κάτι περισσότερο από μικρή παράταση ζωής με κάποια ας πούμε μελλοντικά τέλεια αντιοξειδωτικά.
    Περισσότερο για προσωπική περιέργεια πρόκειται βέβαια, μιας και ποιητική αδεία θα μπορούσα να την χρησιμοποιήσω.

    Σας ευχαριστώ για τον χρόνο σας και καλή επιτυχία με την εξεταστική σας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή